【台語世界／錄音】好額ê迷思

咱ta̍k日看新聞電視，不時ē看tio̍h報告，某一个國家今年總生產價值（GDP, gross domestic product）增加幾pha tú幾pha。增加大家歡喜，減少大家批評。對GDP這款注重是現代政治經濟ê主流。Ùi美國，石油錢淹腳目ê中東到飢荒ê非洲，好額散攏仝款。

我想這款看法有2項基本ê錯誤。第一是kā GDP這个數字ê重要性估計過頭，當作是政府上重要，甚至全部 ê 成就，其他--ê攏無要緊。親像tī 中國，縣長、省長beh升官，看hit个所在ê GDP。5 pha--ê 比 4 pha升khah緊！當然GDP bē-tàng代表全部ê政治成就。伊單單是估計物質生產 ê 總量。GDP lú koân，社會物質消費lú chē。但是伊並無kā非物質ê生活，也tō是精神生活ê品質kap總量算在內。

Che其實應該是仝款重要，甚至koh-khah重要。因為咱人ê生活m̄-nā有物質ê要求，而且有精神心理ê需要。咱若siuⁿ過強調物質生活，人tō變做消費動物（consumer animal），當然m̄是好事！因為ē造成無需要ê資源浪費。

第二个錯誤ê觀念是，GDP每年攏tio̍h增加，增加lú chē lú好。Ē 使增加，bē 使減少。這款想法m̄-nā無合理，而且無一定必要。因為地球ê資源是有限—ê，ná 有可能每一个所在 ê GDP 永遠繼續每年增加？所以che是無合理ê想法，bē-tàng繼續擔當ê要求。Koh來，上重要ê問題是：敢有這款 ê 需要？GDP敢一定tio̍h每年增加？美國有電影明星，穿為伊訂做ê súi衫，一su穿一擺。仝su穿第二擺驚人笑。In敢需要koh-khah好額？

我想答案是看所在。Tī多數人散鄉ê非洲有需要；Tī多數人好額ê美國、中東ê石油國家應該是無需要。Tī美國，khah大ê問題是好額散無平均，m̄是GDP無夠。GDP若是kap人口ê增加減少率仝款，消費ê水tō ē-tàng維持仝款。

啥物時陣，啥物國家GDP ē使m̄免增加？應該有專家來估計。上蓋重要是，經濟ê發展應該有一个上tú好ê制限（optimal limit）。達到這个上限，每年照人口ê增加，減少來調整，m̄免koh另外實質ê增加。

資本主義beh有久tn̂g性ê存在。需要實行這个新觀念：每一个財富攏應該有一个合理ê上限。Che是近代資本主義上大ê挑戰！
（Chok-chiá chù：chhiáⁿ-iōng pe̍h-ōe-jī）（作者注：請用白話字）

台灣字（白話字）版
Hó-gia̍h Ê Bê-su
Bûn/Tân Lûi, Lio̍k-im/Khu, Phek Hôa
Lán ta̍k-ji̍t khòaⁿ sin-bûn tān-sī, put-sî ē khòaⁿ-tio̍h pò-kò, bó͘ chi̍t-ê kok-ka kin-nî chóng seng-sán kè-ta̍t (GDP, gross domestic product) cheng-ka kúi-pha tú kúi-pha. Cheng-ka tāi-ke hoaⁿ-hí, kiám-chió tāi-ke phoe-phêng. Tùi GDP chit-khoán chù-tiōng sī hiān-tāi chèng-tī keng-chè ê chú-liû. Ùi Bí-kok, chio̍h-iû-chîⁿ im kha-ba̍k ê Tiong-tang kàu ki-hng ê Hui-chiu, hó-gia̍h-sàn lóng kâng-khoán.
Góa siūⁿ chit-khoán khòaⁿ-hoat ū nn̄g-hāng ki-pún ê chhò-gō͘. Tē-it sī kā chit-ê sò͘-jī ê tiōng-iàu-sèng kó͘-kè kòe-thâu, tòng-chò sī chèng-hú siōng tiōng-iàu, sīm-chì choân-pō͘ ê sêng-chiū. Kî-tha--ê lóng bô-iàu-kín. Chhin-chhiūⁿ tī Tiong-kok, koān-tiúⁿ, séng-tiúⁿ beh seng-koaⁿ, khòaⁿ hit-ê só͘-chai ê GDP. Gō͘-pha--ê pí sì-pha seng khah-kín. Tong-jiân GDP bē-tàng tāi-piáu choân-pō͘ chèng-tī sêng-chiū. I tan-tan sī kó͘-kè bu̍t-chit seng-sán ê chóng-liōng. GDP lú koân, siā-hōe bu̍t-chit siau-hùi lú chē. Tān-sī i pēng-bô kā hui-bu̍t-chit ê seⁿ-oa̍h, iā tō-sī cheng-sîn seⁿ-oa̍h ê phín-chit kap chóng-liōng sǹg chāi-lāi. Che kî-si̍t èng-kai sī kâng-khoán tiōng-iàu, sīm-chì koh-khah tiōng-iàu. In-ūi lán lâng ê seⁿ-oa̍h m̄-nā ū bu̍t-chit ê iàu-kiû, lî-chhiáⁿ ū cheng-sîn sim-lí ê su-iàu. Lán nā siuⁿ-kòe kiông-tiāu bu̍t-chit seⁿ-oa̍h, lâng tō piàn-chò siau-hùi tōng-bu̍t (consumer animal), tong-jiân m̄ sī hó-sū. In-ūi ē chō-sêng bô su-iàu ê chu-goân lōng-hùi.
Tē-jī ê chhò-gō͘ ê koan-liām sī, GDP múi-nî lóng tio̍h cheng-ka, cheng-ka lú-chē lú-hó. Ē-sái cheng-ka, bē-sái kiám-chió. Chit-khoán siūⁿ-hoat m̄-nā bô ha̍p-lí, lî-chhiáⁿ bô it-tēng pit-iàu. In-ūi tē-kiû ê chu-goân sī iú-hān--ê, ná ū khó-lêng múi chi̍t-ê só͘-chāi ê GDP éng-oán kè-siok múi-nî cheng-ka? Só-í che sī bô ha̍p-lí ê siūⁿ-hoat, bē-tàng kè-sio̍k tam-tng ê iàu-kiû. Koh-lâi, siōng tiōng-iàu ê būn-tê sī: Kám-ū chit-khoán ê su-iàu? GDP kám it-tēng tio̍h múi-nî cheng-ka? Bí-kok ū tiān-iáⁿ bêng-seng, chhēng ūi i tēng-chò ê súi-saⁿ, chi̍t-su chhēng chi̍t-pái. Kāng-su chhēng nn̄g-pái kiaⁿ-lâng chhiò. In kám su-iàu koh-khah hó-gia̍h?
Góa siūⁿ tap-àn sī khòaⁿ só͘-chāi. Tī to-sò͘-lâng sàn-hiong ê Hui-chiu ū su-iàu. Tī to-sò͘ lâng hó-gia̍h ê Bí-kok, Tiong-tang ê chio̍h-iû kok-ka èng-kai sī bô su-iàu. Tī Bí-kok, khah tōa ê būn-tê sī hó-gia̍h-sàn bô pêng-kin, m̄-sī GDP bô-kàu. GDP nā-sī kap jîn-kháu ê cheng-ka kiám-chió lu̍t kâng-khoán, siau-hùi ê chúi-chún tō ē-tàng î-chhî kâng-khoán.
Siáⁿ-mi̍h sî-chūn, siáⁿ-mih kok-ka GDP ē-sái m̄-bián cheng-ka? Èng-kai ū choan-ka lâi kó͘-kè. Siōng tiōng-iàu sī, keng-chè ê hoat-tián èng-kai ū chi̍t-ê siōng tú-hó ê chè-hān (optimal limit).Ta̍t-kàu chit-ê siōng-hān, múi-nî chiàu jîn-kháu ê cheng-ka, kiám-chió lâi tiâu-chéng, m̄-bián koh lēng-gōa si̍t-chit cheng-ka.
Chu-pún chú-gī beh ū kú-tn̂g-sèng ê chûn-chāi, su-iàu si̍t-hêng chit-ê sin koan-liām: múi-chi̍t-ê châi-hù lóng èng-kai ū chi̍t-ê ha̍p-lí ê siōng-hān. Che sī kīn-tāi chu-pún chú-gī siōng-tōa ê thiau-chiàn.
讀hōo你聽：

文章屬作者個人意見，文責歸屬作者，本報提供意見交流平台，不代表本報立場。