【台語世界/錄音】物理ê世界

物理ê世界表面看--來是真複雜無仝 ê 現象, 包含各種無仝 ê元素(element), 物質(matter),星體,能量(energy),甚至時間......不過近代400 冬科學 ê 研究證明,伊是一个真規則 ê 世界,攏總遵守幾條基本簡單ê規則。你若是物理學家,甚至ē-tàng kā 所有ê現象,ùi上小 ê Q子(qoark)到上大ê宇宙,ùi咱所知上早ê時間 (宇宙出世)到上尾ê時間(宇宙結束),用一條tn̂g-tn̂g ê 數學公式表現出--來......Che 敢m̄是一个奇蹟?

物理ê世界iáu有一个你想bē到ê奇蹟。自然ê現實(reality)kap咱日常感官ê經驗其實無一定一致,甚至對反。親像時間受加速ē變慢,親像光( light )同時是波動( wave)也是質粒 ( particle),一粒光子(photon )同時存在tī 無仝 ê所在(localization)......種種奇巧ê量子力學(qoantam mechanic)ê世界, 你無法度想像。不過請你ē記--得,che m̄是自然界ê魔術,che是物理基本ê現實。 經過科學ê目睭chiah有法度經驗,瞭解 ê 現實。

你ē進一步問,chia ê基本規則是按怎來--ê?Che咱 chín無答案,或者是完全靠機會(random chance),或者是人類知識範圍以外,永遠 bē-tàng 回答 ê 問題。總--是物理 ê世界允准咱看lú chē,親像一个thǹg半光ê美女,lú hō͘咱愛 beh看 lú chē,感覺神密,敬畏, 美麗,提昇咱ê心靈,甚至崇拜ê宗教感。

台灣字(白話字)版
Bu̍t-lí ê sè-kài piáu-bīn khoaⁿ--lai sī chin hok-cha̍p bô-kâng ê hiān-siōng, pau-hâm kok-chióng bô-kâng ê goân-sò͘ (element, bu̍t-chit(matter), chhiⁿ-thé, lêng-liōng ( energy), sīm-chì sî-kan......put-kò kīn-tāi sì-pah tang kho-ha̍k ê gián-kiù chèng-bêng, i sī chi̍t-ê chin kui-chek ê sè-kài, lóng-chóng chun-siú kúi-tiâu ki-pún kan-tan ê kui-chek。 Lí nā-sī bu̍t-lí ha̍k-ka, sīm-chì ē-tàng kā só͘-ū ê hiān-siōng, ùi siōng-sió ê Q-chú(qoark)kàu siōng-tōa ê ú-tiū, ùi lán só͘-chai siōng-chá ê sî-kan(ú-tiū chhut-sì)kàu siōng-bóe ê sî-kan(ú-tiū kiat-sok), iōng chit-tiâu tn̂g-tn̂g ê sò͘-ha̍k kong-sek piáu-hiān chhut--lâi......Che kám m̄-sī chi̍t-ê kî-chek?
Bu̍t-lí ê sè-kài iáu-ū chi̍t-ê lí siūⁿ-bē-kàu ê kî-chek。 Chū-jiân ê hiān-si̍t(reality)kap lán ji̍t-siông kám-koan ê keng-giām kî-si̍t bô it-tēng it-tì, sīm-chì tùi-hoán, chhin-chhiūⁿ sî-kan siū ka-sok ê éng-hióng ē piàn-bān, chhin-chhiūⁿ kng(light)tông-sî sī pho-tōng(wave)iā-sī chit-lia̍p(particle)。 chi̍t-lia̍p kong-chú tông-sî chûn-chāi tī bô-kâng ê só͘-chāi(localization)......chióng-chióng kî-khá ê liōng-chú le̍k-ha̍k(qoantam mechanic)ê sè-kài, lí bô-hoat-tō͘ sióng-siōng。 Put-kò chhiáⁿ-lí ē kì--tit, che m̄-sī chū-jiân-kài ê mô͘-su̍t, che sī bu̍t-lí ki-pún ê hiān-si̍t, keng-kòe kho-ha̍k ê ba̍k-chiu chiah ū hoat-tō͘ keng-giām, liáu-kái ê hiān-si̍t。
Lí ē chìn-chi̍t-pō͘ mn̄g, chia-ê ki-pún kui-chek sī án-chóaⁿ lâi--ê?Che lán chín bô tap-àn, he̍k-chiá sī oân-choân khò ki-hōe(random chance), he̍k-chiá sī jîn-lūi tì-sek hoān-ûi í-gōa, éng-oán bē-tàng hôe-tap ê būn-tê。 Chóng--sī bu̍t-lí ê sè-kài ún-chún lán khòaⁿ lú-chē, chhin-chhiūⁿ chi̍t-ê thǹg pòaⁿ-kng ê bí-lú, lú hō͘ lán ài-beh khòaⁿ lú-chē, kám-kak sîn-bi̍t, kèng-ùi, bí-lē, thê-seng lán ê sim-lêng, sīm-chì chông-pài ê chong-kàu kám。
(Chok-chiá chù:chhiáⁿ-iōng pe̍h-ōe-jī)(作者注:請用白話字)

讀hōo你聽:


文章屬作者個人意見,文責歸屬作者,本報提供意見交流平台,不代表本報立場。