【台語世界／錄音】Lí Nā Ài Bó-gí, Chhiáⁿ Khai-sí Lâi “Tha̍k”!

是按怎欲揀這篇： 文獻ê粒積對語言ê發展不止要緊，tī看重視覺性ê現代社會--nih，文字愈khah重要。無論白話字、漢字lóng有伊ê路用，總--是，lán tio̍h-ài學讀、學寫，chiah看ē著語言無仝款ê景緻，mā thang chhiau揣lán文化ê價值。 Lí nā ài bó-gí, chhiáⁿ lí tùi chit-má khai-sí kóaⁿ-kín lâi “tha̍k” bó-gí bûn-chiuⁿ, put-koán sī iōng sím-mih khoán ê bûn-jī siá--ê! 1 ê ōe-gí nā-sī beh ē-tàng seng-chûn, hoat-tián koh liû-thoân, ki-pún tiâu-kiāⁿ sī tio̍h-ài ū su-bīn bûn-hiàn. Í-sek-lia̍t（Israel）hō͘ lâng bia̍t-kok 2,000 gōa tang, 1948 kiàn-kok liáu, tāi-ke chiok jīn-chin kā bó-gí khioh--tńg-lâi, chin kín tī 1966 nî chiū tit-tio̍h Nó͘-bé-luh (Nobel) Bûn-ha̍k-chióng. Tio̍h chióng ê chok-phín lóng-sī iōng in ka-kī ê bó-gí “Yiddish-gí kap Hebrew-gí”（註一）siá--ê! Ē-tàng án-ne, sī in-ūi Í-sek-lia̍t sui-bóng hō͘ lâng bia̍t-kok, tān-sī in ê bó-gí bô hō͘ lâng siau-bia̍t--khì! Iû-thài-lâng chū chiok chá chiū khai-sí siá ta̍k chióng ê chok-phín, ū lia̍p-chek chiok chē su-bīn bûn-hiàn. Khó-lêng chin chē lâng m̄ chai, tī Kong-goân 711 kàu 1031 nî ê tiong-kan, sī Iû-thài-lâng ê n̂g-kim nî-tāi. Hit-chūn in ū chhòng-chok chiok tōa-liōng ê bûn-hiàn, pau-hâm gí-giân, si̍t-bu̍t-ha̍k, tē-lí-ha̍k, i-ha̍k, sò͘-ha̍k, bûn-ha̍k kap tiat-ha̍k téng-téng ê chok-phín. Lán Tâi-lâm ê Siraya cho̍k teh ho̍k-chín in ê bó-gí, kin-kì ê chu-liāu chiū-sī tong-chho͘ Hô-lân-lâng chiàu Siraya ê ōe-gí, iōng Lô-má-jī siá ê Má-thài Ho̍k-im. Che chiū-sī su-bīn bûn-hiàn tùi gí-giân pó-chûn kap hoat-tián ê tiōng-iàu-sèng kap ì-gī. Lán lâng ê ōe-gí, khai-sí lóng-sī teh kóng ta̍k-kang seng-oa̍h chiok kán-tan ê tāi-chì: “chia̍h-pn̄g, choh-sit, thàu-hong, lo̍h-hō͘” án-ne nā-tiāⁿ. Chit-khoán gí-giân ê bûn-hòa-sèng bô koân, nā-sī beh “siá”, chiū bô khó-lêng kan-ta siá chit-khoán tāi-chì. Lán tiāⁿ-tio̍h ē tú-tio̍h beh siá “chò seng-lí, hong-thai, chhut-kok, lí-hêng, chong-kàu, su-sióng, sīm-chì seⁿ-sí, i-ha̍k, kho-ha̍k, tiat-ha̍k...” téng chiok ho̍k-cha̍p ê gī-tê. Án-ne bûn-hòa gí-giân chiū chhut-sì--ah! M̄-kú, Tâi-oân-lâng bô chèng-sek “o̍h” kòe ka-kī ê bó-gí, lóng-sī thiaⁿ pē-bó kóng chū-jiân “tit--tio̍h”--ê, án-ne put-tān bē cheng-bi̍t, mā bē-hiáu tha̍k, bē-hiáu siá. Só͘-pái kóng, lán nā ài bó-gí, chit-má ài kín khai-sí tha̍k! Tha̍k chē chū-jiân chiū ē-hiáu siá; siá chē chū-jiân chiū ū bûn-ha̍k, bûn-hiàn. Án-ne āu-pái lán ê kiáⁿ-sun nā beh hôe-ho̍k bó-gí chiah ū khó-lêng, chhin-chhiūⁿ Í-sek-lia̍t kap Siraya án-ne. 讀予你聽： （作者是台灣羅馬字協會創會理事長、台灣南社社長；本文由台灣羅馬字協會提供。） 註一：以色列民族流亡ê時講Yiddish語；復國以後，改用Hebrews語chiâⁿ做日常生活語言kap官方語言。 註二：本文使用傳統白話字，一寡字詞ê語音kap語意thang上白話字台語文網站查詢。 請參照【教育部漢字kap台羅合用版】 延伸閱讀： 死而復活的希伯來文（1）：語言復興運動（SOSreader） 死而復活的希伯來文（2）：只要語言能維繫人們情感，就會繼續存在著（SOSreader） 【台語世界／錄音】白話字ê利益 【台語世界／錄音】你會曉台語？──完整ê語言能力包含「聽、講、讀、寫」 若欲投稿，請寄：binpotgb@gmail.com，文章字數 600-800；文章若採用，有淡薄仔稿費。 請上【台語世界】閱讀閣較濟相關文章。 專欄屬作者個人意見，文責歸屬作者，本報提供意見交流平台，不代表本報立場。