​【台語世界／錄音】Tâi-gí-bûn Nā Sī Lóng Iōng Hàn-jī……

是按怎欲揀這篇： 真濟人m̄-bat接觸過羅馬字，對非漢字ê台語書寫系統無了解，致使in tiāⁿ-tiāⁿ ē有排斥ê心理、批評ê態度。Lán taⁿ知影羅馬字ê價值，m̄-koh beh按怎用理解koh開闊ê心肝，tī無友善ê社會環境沓沓仔推廣，iáu-koh需要思考、智慧kap堅持。 Chòe-kīn 20 nî lâi, Tâi-oân pún-thó͘ gí-giân bûn-hòa lú lâi lú hō͘ lâng tùi-tiōng（註一）, mā ū chē-chē lâng tâu-ji̍p gián-kiù kap siá-chok, chhut-pán-phín thang kóng í-keng kui soaⁿ-phiâⁿ! M̄-kú ū 1 ê giâm-siok ê būn-tê ài the̍h-chhut-lâi thó-lūn: Tâi-gí-bûn ūn-tōng ê bo̍k-te̍k sī siáⁿ-mi̍h？ Lán lóng liáu-kái, Tâi-gí ê gí-giân lâi-goân ū pau-hâm Hàn-gí kap hui Hàn-gí 2 tōa pō͘-hūn; tān-sī in-ūi kàu-io̍k ê koan-hē, tōa pō͘-hūn ê lâng kan-ta chai-iáⁿ Hàn-gí nā-tiāⁿ, hui Hàn-gí ê pō͘-hūn soah chin chió lâng chai. Tâi-oân ê thóng-tī tong-kio̍k iân-sio̍k “Tiong-kok” si̍t-bîn thé-chè, nā kan-ta sú-iōng Kàu-io̍k-pō͘ chè-tēng kong-pò͘ ê Tâi-gí “chhui-chiàn Iōng-jī” , pēng bô hû-ha̍p Tâi-oân to-goân bûn-hòa ê sū-si̍t kap Tâi-gí ê pún-chit. M̄-kú thé-chè lāi-gōa chiok chē lâng lóng koàn-sì sú-iōng choân Hàn-jī. Chit khoán chêng-hêng ē chō-sêng siáⁿ-mih hiō-kó？Che sī lán beh thó-lūn ê chú-tê. Tâi-gí ê bûn-jī nā lóng iōng Hàn-jī, chit khoán “choân Hàn-jī Tâi-gí-bûn” ê hiō-kó sī： 1. Lô-má-jī ê iu-tiám lóng bô iōng--tio̍h, chiok bô-chhái. 2. Khòaⁿ--khí-lâi kap Hôa-bûn sio-kāng, tho̍k-chiá ē kā tòng-chò Hôa-bûn, iōng Hôa-gí tha̍k. Nā Tâi-gí-bûn chok-chiá Tâi-gí gí-kám bô hó, koh siū Hôa-gí éng-hióng chin chhim, án-ne kui phiⁿ Tâi-gí bûn-chiuⁿ tha̍k--khí-lâi chiū kap Hôa-bûn bô siáⁿ chha-pia̍t, sīm-chì kin-pún chiū-sī Hôa-bûn！ 3. Bē-tàng chin-chiàⁿ, tàu-tah piáu-sī Tâi-gí goân-bī. Chhin-chhiūⁿ khí-mo͘ giang／bái, o͘-jí-sáng／o͘-bá-sáng, a-sa-phu-luh, o͘-ló͘-bo̍k-chè, ò-giô（chit-má siū Hàn-jī éng-hióng, chin chē lâng kóng chò “ài-gio̍k”）, môa-sat-ba̍k（chin chē lâng liām “sat-ba̍k-hî”）; kok tē-hng bô-kāng koh chhù-bī ê khiuⁿ-kháu, chhin-chhiūⁿ “hūiⁿ-hūiⁿ (hn̄g-hn̄g), suiⁿ-suiⁿ （sng-sng）”, “khì sài-sī-á bé âng-sài（khì chhài-chhī-á bé âng-chhài）”, “iām-iām m̄-ang óng（tiām-tiām m̄-thang kóng）”, 張--sèⁿ ê 2 khoán tha̍k-hoat（Tiuⁿ kap Tioⁿ）……téng-téng, chiū bô hoat-tō͘ cheng-bi̍t piáu-ta̍t. 4. Sin ê bêng-sû（kho-ha̍k, i-ha̍k, tiat-ha̍k……）kap gōa-kok ê lâng miâ, tē miâ, chin oh chhòng-chō, ke-thiⁿ. 5. Choân-pō͘ lóng Hàn-jī, ē pau-hâm chin chē kó͘ Hàn-jī kap sin chhòng-chō ê Hàn-jī. Put-koán siáⁿ-mih khoán ê Hàn-jī, pit-chiá jīn-ûi chia--ê lóng sī piáu-sī “Hàn bûn-hòa”, án-ne bē-su “Tâi-gí chiū oân-choân sī Hàn-gí”, che kám sī sū-si̍t？ Lán kám chin-chiàⁿ beh lóng-chóng iōng Hàn-jī lâi su-siá Tâi-gí? Án-ne, nā-sī lán Tâi-gí ho̍k-chín sêng-kong, lán chiū “hôe-kui 3,000 nî chêng ê kū Tiong-kok bûn-hòa”, chiâⁿ-chò “kū-àu-kū-chhàu ê bûn-hòa thoân-sêng chiá”, Tâi-gí lâng m̄ tio̍h chiâⁿ-chò chin-chin-chiàⁿ-chiàⁿ ê『龍的傳人』? Chit khoán kiat-kio̍k, iōng Eng-gí lâi kóng, hō-chò “Win the battles, lose the war.（Chiàn-tàu iâⁿ chi̍t-sî, chiàn-cheng su-su--khì.）” Che kám sī lán chò Tâi-gí-bûn ūn-tōng ê bo̍k-phiau？ Kò-jîn kiàn-gī: gán-sî-chêng, siá Tâi-gí-bûn siōng-chió ài iōng 5% Lô-má-jī. Pau-hâm: “ê, teh/leh, koh, gâu, khiàng, lóng, súi, bái, mā, m̄, kám-sī, kap/kah, m̄-kú/m̄-koh……” 讀予你聽： ​ （作者是台灣羅馬字協會創會理事長、台灣南社社長；本文由台灣羅馬字協提供。） 註一：對重，就是看重、hō͘人重視。 註二：本文使用傳統白話字，一寡字詞ê語音kap語意thang上白話字台語文網站查詢；『 』內底用華語發音。 請參照【教育部漢字kap台羅合用版】 延伸閱讀： 【台語世界／錄音】台語是sím-mi̍h？——台語語源濟濟款 【台語世界／錄音】白話字ê利益 若欲投稿，請寄：binpotgb@gmail.com，文章字數 600-800；文章若採用，有淡薄仔稿費。 請上【台語世界】閱讀閣較濟相關文章。 專欄屬作者個人意見，文責歸屬作者，本報提供意見交流平台，不代表本報立場。