【台語世界／錄音】拗摺暗碼

講著拗摺（註1）生活中定會接觸ê就是拗紙，一張平面ê紙只要經過拗摺就會當改變形體佮寸尺，展現成予人想袂到ê體形。按數學定律ê角度來講紙無法度伸kiu mā thàng袂過更加袂當割，一張紙欲拗成任何立體是一種幾何ê挑戰。真濟科學家發現拗摺是真強勇ê工具，會使用來探揣科學ê盡門（註2），現此時傳統拗紙工藝tng leh領chhōa全世界科學新革命。

拗摺tī生物自然演化ê過程是chiâⁿ重要ê一部分，佇動物kap植物攏看會著遵循拗摺原理ê演化。這種演化hō͘生物一套chiâⁿ讚ê生湠方式。科學家發現歐洲山毛櫸ê樹íⁿ佇猶未開花進前所有ê葉仔全部攏chiⁿ佇一ê狹榨ê空間內，愛等到欲發ê時陣葉仔才會沓沓仔展開。山毛櫸葉仔ê葉眽chiâⁿ齊整，這款大自然ê構造現象演化出數學公式「三浦拗摺」（註3）。自然界若欲共足大ê面積chiⁿ入狹榨ê空間內，攏會透過拗摺。動物mā是仝款，例：蟲thōa欲thí翅á-sī合翅；人ê腸仔是身懸ê 4-5倍，若毋是彎彎khiau-khiau ê結構，小小ê臟腑ná té會lo̍h。

拗摺規則kha̍p腳（註4）咱生活中所有ê面向，拗紙工藝影響了分子工程師、機器人工程師tī車ham飛行工具ê設計，連醫學mā受著拗紙原理ê開tháu（註5）研發新ê醫療器材來對抗病症。雖罔拗摺暗碼猶teh發展理論kap應用程式，毋koh按宇宙到分子世界，拗摺是chih載 6自然界ê關鍵，拗摺暗碼按理論ê可能性到實際ê實用性，已經沓沓仔giah開世界ê秘密，引chhōa人類用各種ê角度探索世界ê可能性。

「三浦拗摺」（日語：ミウラ折り）是由日本東京大學構造工學名譽教授三浦公亮所發明的摺疊技術。在收縮時則反向推入。這方法可節省空間外，又可避免摺疊和展開的過程中造成損耗。圖／擷自維基百科，公有領域
註：
1 拗摺：Áu-chih，折疊ê意思。
2 盡門：極度，上懸限。
3 三浦拗折：是日本東京大學構造工學名譽教授三浦公亮所發明ê拗摺技術。若欲kā物件
展開是giú雙爿2 ê對角，若是欲收--起--來就顛倒頭sak tńg去。
4 Kha̍p腳：差不多ê意思。
5 開tháu：啟發。
6 Chih載：支持、Keng、撐。

台灣字（白話字）版
Áu-chih Àm-bé

Kóng-tio̍h áu-chih（註1）seng-oa̍h tiong tiāⁿ ē chiap-chhiok ê tō-sī áu-chóa. Chi̍t-tiuⁿ pêⁿ-bīn ê chóa chí-iàu keng-kòe áu-chih tō ē-tàng kái-piàn hêng-thé kap chhùn-chhioh, tián-hiān hō͘-lâng siūⁿ-bē-kàu ê thé-hêng. Àn sò͘-ha̍k tēng-lu̍t ê kak-tō͘ lâi kóng chóa bô-hoat-tō͘ chhun-kiu mā thàng bē-kòe kèng-ka bē-tàng koah. Chi̍t-tiuⁿ chóa beh áu sêng jīm-hô li̍p-thé sī chi̍t-chióng kí-hô ê thiau-chiàn. Chin-chē kho-ha̍k-ka hoat-hiān áu-chih sī chin kiông-ióng ê kang-kū. Ē-sái iōng lâi thàm-chhōe kho-ha̍k ê chīn-mn̂g（註2）. Hiān-chhú-sî thoân-thóng áu-chóa kang-gē tng leh niá-chhōa choân sè-kài kho-ha̍k sin kek-bēng.

Áu-chih tī seng-bu̍t chū-jiân ián-hòa ê kòe-têng sī chiâⁿ tiōng-iàu ê chi̍t-pō͘-hūn. Tī tōng-bu̍t kap si̍t-bu̍t lóng khòaⁿ ē-tio̍h chun-sûn áu-chih goân-lí ê ián-hòa. Chit-chióng ián-hòa hō͘ seng-bu̍t chi̍t-thò chiâⁿ chán ê seⁿ-thòaⁿ hong-sek. Kho-ha̍k-ka hoat-hiān Au-chiu soaⁿ-mô͘-kú ê chhiū-íⁿ tī iáu-bē khui-hoe chìn-chêng só͘-ū ê hio̍h-á choân-pō͘ lóng chiⁿ tī chi̍t-ê e̍h-kheh ê khong-kan lāi. Ài tán kàu beh hoat ê sî-chūn hio̍h-á chiah ē ta̍uh-ta̍uh-á thián-khui. Soaⁿ-mô͘-kú hio̍h-á ê hio̍h-me̍h chiâⁿ chê-chéng. Chit-khóaⁿ tōa-chū-jiân ê kò͘-chō hiān-siōng ián-hòa chhut sò͘-ha̍k kong-sek “Sam-phó͘ Áu-chih” （註3）. Chū-jiân-kài nā-beh kā chiok-tōa ê bīn-chek chiⁿ-ji̍p e̍h-kheh ê khong-kan lāi, lóng ē thàu-kòe áu-chih. Tōng-bu̍t mā-sī kâng-khóaⁿ, lē: Thâng-thōa beh thí-si̍t á-sī ha̍p-si̍t; lâng ê tn̂g-á sī sin-koân ê 4-5 pōe. Nā m̄-sī oan-oan-khiau-khiau ê kiat-kò͘, sió-sió ê chōng-hú ná té-ē-lo̍h?

Áu-chih kui-chek kha̍p-kha（註4）lán seng-oa̍h tiong só͘-ū ê bīn-hiòng. Áu-chóa kang-gē éng-hióng hun-chú kang-têng-su. Ki-khì-lâng kang-têng-su tī chhia ham hoe-hêng kang-kū ê siat-kè, liân i-ha̍k mā siū-tio̍h áu-chóa goân-lí ê khui-tháu（註5） gián-hoat sin-ê i-liâu khì-châi lâi tùi-khòng pēⁿ-chèng. Sui-bóng áu-chih àm-bé iáu teh hoat-tián lí-lūn kap èng-iōng têng-sek, m̄-koh àn ú-tiū kàu hun-chú sè-kài, áu-chih sī chih-chài （註6）chū-jiân-kài ê koan-kiàn. Áu-chih àm-bé àn lí-lūn ê khó-lêng-sèng kàu si̍t-chè ê si̍t-iōng-sèng, í-keng ta̍uh-ta̍uh-á giah-khui sè-kài ê pì-bi̍t, ín-chhōa jîn-lūi iōng kok-chióng ê kak-tō͘ thàm-só sè-kài ê khó-lêng-sèng.
註：
1 Áu-chih: Chih-thia̍p ê ì-su.
2 chīn-mn̂g: Ke̍k-tō͘, siōng koân-hān.
3 Sam-phó͘ Áu-chih: Sī Ji̍t-pún Tang-kiaⁿ tāi-ha̍k kò͘-chō kang-ha̍k bêng-ī kàu-siū Sam-phó͘ Kong-liāng só͘ hoat-bêng ê áu-chih ki-su̍t. Nā-beh kā mi̍h-kiāⁿ thián-khui sī giú siang-pêng ê tùi-kak, nā-sī beh siu--khì--lâi tō tian-tó-thâu sak tńg-khì.
4 Kha̍p-kha: Chha-put-to ê ì-su.
5 Khui-tháu: Khé-hoat.
6 Chih-chài: Chi-chhî, Keng, thèⁿ.

讀hōo你聽：

文章屬作者個人意見，文責歸屬作者，本報提供意見交流平臺，不代表本報立場。