【台語世界/錄音】文言文teh毒害台灣人

文、錄音/張智峯(Tiuⁿ, Tì Hong)
Chêng-chi̍t-chān台北第一女中ê中文老師teh批評108課綱大量刪除文言文,koh講刪除顧炎武ê〈廉恥〉,hō͘ 學生無機會koh-khì思考是án-chóaⁿ「士大夫之無恥是謂國恥」,só͘-pái che-sī「無恥」ê課綱。I認為刪除《論語》、《孟子》、《大學》、《中庸》chit 4本chheh,「國文課」tō失去siōng有系統ê性命教材,失去學習民族siōng珍貴品德ê機會,是1 ê「缺德」ê課綱。I koh認為學生m̄-chai beh án-chóaⁿ處理人生階段所需要面對ê倫理問題,「in 無機會學ah,因為修身治國平天下lóng m̄-bián ah,失去pē-kiáⁿ、ang-á-bó͘、兄弟、朋友等五倫」,對i來講,chit-ê課綱是1 ê不倫ê課綱。108課綱hō͘ i 嫌kah無chi̍t-tè tio̍h.
Kā顧炎武ê〈廉恥〉講kah bē-su是道德教育ê聖經,我真hòⁿ-hiân,去網路chhōe chit-phiⁿ文章來復習--chi̍t-ê,詳細kā看teh寫siáⁿ,m̄-koh我文言文ê程度bái,當然tō ài看白話文ê翻譯版。文章tāi-seng tō寫「禮、義、廉、恥,國之四維;四維不張,國乃滅亡。」M̄-koh「四維不張,國乃滅亡」是中國春秋時代管仲tī《牧民》lāi-bīn先講ê。顏氏家訓kóng-tio̍h齊朝有1 ê士大夫教i ê kiáⁿ講鮮卑話,彈琵琶,熟手liáu-āu用che來ho̍k-sāi大官,tit-tio̍h thiàⁿ-thàng,顏之推講che是用卑鄙ê方式來tit-tio̍h富貴,是無恥。Chit-má ê gín-á teh學英語、彈phi-á-no͘h、e bai-ió-lín,出國比賽tio̍h téng,替台灣爭取榮光,是台灣人ê驕傲。M̄-koh nā照〈廉恥〉lāi-bīn顏之推ê講法,英語、phi-á-no͘h、bai-ió-lín lóng是「番邦」ê mi̍h-kiāⁿ,學che來 tio̍h téng kám-m̄-sī真「無恥」?無ha̍h時代ê文言文是teh毒害台灣人!
Lán bat讀過「蘇武牧羊」、臭頭á朱洪武sè-hàn teh看牛,管仲ê《牧民》kám-m̄-sī kā百姓當做cheng-seⁿ,用「禮義廉恥」4條só-á kā百姓ê ām-á-kún pa̍k hō͘ tiâu,tō bē-su teh 顧羊á、看牛kâng-khoán,án-ne百姓chiah ē乖乖聽話,bē造反。百姓ài遵守「禮義廉恥」,做官ê m̄-bián遵守bô-iàu-kín。Chit-khoán充滿封建思想ê文言文是teh毒害台灣人。
五倫是父子有親,君臣有義,夫婦有別,長幼有序,朋友有信。時代teh改變,chia-ê關係mā teh改變,有ê家庭ê pē-á-kiáⁿ bē-su是朋友,m̄-koh lāu-pē kâng-khoán thiàⁿ kiáⁿ,kiáⁿ kâng-khoán iú-hàu lāu-pē。民主國家ê總統kap官員是téng-si kap部屬ê關係,m̄-sī君臣ê關係。Chit-chūn m̄-sī 男主外、女主內ê時代,女性mā有teh chia̍h-thâu-lō͘,chhù-lāi ê khang-khòe是ài ang-á-bó͘ chò-hóe做。Hiān-chú-sî小弟ē-sái比大兄先chhōa-bó͘,小妹ē-sái比大姊先kè-ang,無一定ài長幼有序。朋友ê關係mā有chiâⁿ chē種,m̄-bat見過面ê mā ē-sái稱呼「網友」,網友無一定ē守信用,ài特別sè-jī。M̄-thang認為學生m̄-chai beh án-chóaⁿ處理人生階段所需要面對ê倫理問題,因為「有狀元學生,無狀元老師」。「君要臣死,臣不死不忠;父要子亡,子不亡不孝」,讀chit-khoán愚忠、愚孝,充滿封建思想ê文言文是teh毒害台灣人!
道德教育m̄-sī tō ài讀顧炎武ê〈廉恥〉chiah ē khah jió-toh,khah-chá真chē sàn-chia̍h家庭為生活cháu-chông,saⁿ-tǹg ē-tàng chia̍h hō͘ 飽,tō O-mî-tô-hu̍t à,in無siáⁿ-mih機會接受學校ê教育,m̄-koh in mā-sī kā gín-á教育kah真好,bat道理,明是非。Chi̍t-kóa bat讀過顧炎武ê〈廉恥〉ê政治人物,mā是侵佔國家ê土地,khí違章建築,hō͘人檢舉,koh m̄-chai kiàn-siàu,ngē-áu,因為做官清廉,chia̍h-pn̄g kiáu鹽。有ê人ūi-tio̍h個人利益,出賣台灣國防機密,mā m̄-chai siáⁿ-mih是「廉恥」。有chi̍t-kóa人做kiàn-siàu-tāi,koh tī網路téng-bīn展hông看,mā m̄-chai siáⁿ-mih hō-chò「廉恥」,lóng讀去kha-chiah-phiaⁿ,有siáⁿ-mih lō͘-iōng。品德修養m̄-sī讀顧炎武ê〈廉恥〉tō ē變khah高尚,是ài ùi家庭教育、學校教育、社會教育一步一kha-ìn,ta̍uh-ta̍uh-á累積ê。
Chit-ê老師koh認為kā《論語》、《孟子》、《大學》、《中庸》 chit 4 本chheh 刪除,國文課ē因此失去siōng有系統ê性命教材,hō͘ lán失去siōng珍貴ê民族品德。台灣是1 ê多元族群ê社會,tòa tī chit-tè土地ê人nā認同台灣,lóng是台灣人,台灣人m̄-sī中華民族,無讀chit 4本chheh bē減chi̍t-tè肉,tian-tò ē-tàng ùi封建思想ê sok-pa̍k tit-tio̍h tháu-pàng,hō͘ thâu-khak khah清醒。
108課綱koh刪除ē-tàng pang-chān學習處理個人性命不如意ê柳宗元〈始得西山宴遊記〉;學習建立性命koân-tō͘、學習大我關懷ê范仲淹〈岳陽樓記〉;刪除荀子〈勸學〉,ē失去思考學習意義、方法、kha-pō͘;刪除連橫《台灣通史序》,學生m̄-chai台灣人祖先有gōa重視民族精神、愛文化香火。Chia-ê理由真好笑,chit-chūn ê人生活中有真chē不如意ê tāi-chì,可能是因為工作、學業、感情、人際關係等,ē-tàng chhōe chhù-nih ê人、有kâng-khoán經驗ê sī-tōa、老師、朋友、心理師,甚至是心理醫生,講出ka-tī ê心聲,chhōe方法來排解,無一定ài讀柳宗元ê〈始得西山宴遊記〉。Beh學習建立性命koân-tō͘、學習大我關懷,mā ē-tàng去做義工,無一定ài讀范仲淹ê〈岳陽樓記〉。「先天下之憂而憂,後天下之樂而樂」,chit-kù 話bē-su teh講báng-gah,bô-ha̍h現實,顧佛祖,mā ài顧pak-tó͘。Beh án-chóaⁿ思考學習意義、方法、kha-pō͘,市面上mā有相關ê課程,無一定ài讀荀子ê〈勸學〉。有關台灣史ê chheh真chē,chhiūⁿ史明ê《台灣人四百年史》、王育德ê《台灣:苦悶ê歷史》(有日文版、中文版、英文版),lóng是以台灣人ê歷史觀所寫ê chheh,m̄-bián讀中國人歷史觀ê連橫《台灣通史序》。
Chit-ê老師認為文言文有提升語文能力kap白話表達水準ê作用,koh包含有koân-tō͘ ê性命哲學。Nā真正是án-ne,中國ná tō ài提倡白話文運動,魯迅tī 1918年發表白話文小說《狂人日記》,m̄-koh比1885年發行ê台語白話字報紙台灣府城教會報 òaⁿ 33 tang。Tī民主社會,ta̍k-ê人lóng ē-sái發表ka-tī ê意見,m̄-koh bē-sái強迫別人ài kap你kâng-khoán。Chia-ê文言文作者lóng bat做官,所寫ê文言文充滿封建思想、儒家愚民思想ê毒素,讀文言文bē提升語文能力,tian-tò是teh毒害台灣人。台灣是多元族群ê國家,kā ka-tī族群ê語言救hō͘ 活khah重要,無需要thó-chè人ê性命去讀ē毒害台灣人ê文言文。
台灣字(白話字)版
Bûn-giân-bûn teh to̍k-hāi Tâi-oân-lâng
Chêng-chi̍t-chān Tâi-pak Tē-it Lú-tiong ê Tiong-bûn lāu-su teh phoe-phêng 108 khò-kong tāi-liōng san-tû bûn-giân-bûn, koh kóng san-tû Kò͘ Iām-bú ê Liâm-thí, hō͘ ha̍k-seng bô ki-hōe koh-khì su-khó sī án-chóaⁿ “sū-tāi-hu chi bû-thí sī ūi kok-thí”, só͘-pái che-sī “bû-thí” ê khò-kong. I jīn-ûi san-tû Lūn-gí, Bēng-chú, Tāi-ha̍k, Tiong-iong chit 4 pún chheh, “kok-bûn khò” tō sit-khì siōng ū hē-thóng ê sèⁿ-miā kàu-châi, sit-khì ha̍k-si̍p bîn-cho̍k siōng tin-kùi phín-tek ê ki-hōe, sī 1 ê “khoat-tek” ê khò-kong. I koh jīn-ûi ha̍k-seng m̄-chai beh án-chóaⁿ chhú-lí jîn-seng kai-tōaⁿ só͘ su-iàu bīn-tùi ê lûn-lí būn-tê, “in bô ki-hōe o̍h ah, in-ūi siu-sin, tī-kok, pêng thian-hā lóng m̄-bián ah, sit-khì pē-kiáⁿ, ang-á-bó͘, hiaⁿ-tī, pêng-iú téng ngó͘-lûn”, tùi i lâi kóng, chit-ê khò-kong sī 1 ê put-lûn ê khò-kong. 108 khò-kong hō͘ i hiâm kah bô chi̍t-tè tio̍h.
Kā Kò͘ Iām-bú ê Liâm-thí kóng kah bē-su sī tō-tek kàu-io̍k ê Sèng-keng. Góa chin hòⁿ-hiân, khì bāng-lō͘ chhōe chit-phiⁿ lâi ho̍k-si̍p--chi̍t-ê, siông-sè kā khòaⁿ teh siá siáⁿ. M̄-koh góa bûn-giân-bûn ê thêng-tō͘ bái, tong-jiân tō ài khòaⁿ pe̍h-ōe-bûn ê hoan-e̍k-pán. Bûn-chiuⁿ tāi-seng tō siá “Lé, gī, liâm, thí, kok chi sù-ûi; sù-ûi put tiang, kok nái bia̍t-bông.” M̄-koh “sù-ûi put tiang, kok nái bia̍t-bông” sī Tiong-kok Chhun-chhiu sî-tāi Koán Tiōng tī Bo̍k-bîn lāi-bīn seng kóng--ê. Gân--sī Ka-hùn kóng-tio̍h Chê-tiâu ū 1 ê sū-tāi-hu kà i ê kiáⁿ kóng Sian-pi-ōe, tôaⁿ pî-pê, se̍k-chhiú liáu-āu iōng che lâi ho̍k-sāi tōa-koaⁿ, tit-tio̍h thiàⁿ-thàng. Gân Chi-thui kóng che-sī iōng pi-phí ê hong-sek lâi tit-tio̍h hù-kùi, sī bû-thí. Chit-má ê gín-á teh o̍h Eng-gí, tôaⁿ phi-á-no͘h, e bai-ió-lín, chhut-kok pí-sài tio̍h téng, thè Tâi-oân cheng-chhu êng-kng, sī Tâi-oân-lâng ê kiau-ngō͘. M̄-koh nā chiàu Liâm-thí lāi-bīn Gân Chi-thui ê kóng-hoat, Eng-gí, phi-á-no͘h, bai-ió-lín lóng sī “Hoan-pang” ê mi̍h-kiāⁿ, o̍h che lâi tio̍h téng kám-m̄-sī chin “bû-thí”? Bô ha̍h sî-tāi ê bûn-giân-bûn sī teh to̍k-hāi Tâi-oân-lâng.
Lán bat tha̍k kòe So͘ Bú Bo̍k-iûⁿ, chhàu-thâu-á Chu Hông-bú sè-hàn teh khòaⁿ-gû, Koán Tiōng ê Bo̍k-bîn kám-m̄-sī kā peh-sèⁿ tòng-chò cheng-seⁿ, iōng “lé, gī, liâm, thí” 4 tiâu só-á kā peh-sèⁿ ê ām-á-kún pa̍k hō͘ tiâu, tō bē-su teh kò͘-iûⁿ-á, khòaⁿ-gû kâng-khoán. Án-ne peh-sèⁿ chiah ē koai-koai thiaⁿ-ōe, be chō-hoán. Peh-sèⁿ ài chun-siú “lé, gī, liâm, thí”, chò-koaⁿ--ê m̄-bián chun-siú bô-iàu-kín. Chit-khoán chhiong-boán hong-kiàn su-sióng ê bûn-giân-bûn sī teh to̍k-hāi Tâi-oân-lâng.
Ngó͘-lûn sī hū-chú iú chhin, kun-sîn iú gī, hu-hū iú pia̍t, tiáng-iū iú sū, pêng-iú iú sìn. Sî-tāi teh kái-piàn, chia-ê koan-hē mā teh kái-piàn. Ū--ê ka-têng ê pē-á-kiáⁿ bē-su sī pêng-iú, m̄-koh lāu-pē kâng-khoán thiàⁿ kiáⁿ, kiáⁿ kâng-khoán iú-hàu lāu-pē. Bîn-chú kok-ka ê chóng-thóng kap koaⁿ-goân sī téng-si kap pō͘-sio̍k ê koan-hē, m̄-sī kun-sîn ê koan-hē. Chit-chūn m̄-sī lâm chú gōa, lú chú lāi ê sî-tāi, lú-sèng mā ū teh chia̍h-thâu-lō͘, chhù-lāi ê khang-khòe sī ài ang-á-bó͘ chò-hóe chò. Hiān-chú-sî sió-tī ē-sái pí tōa-hiaⁿ seng chhōa-bó͘, sió-moāi ē-sái pí tōa-chí seng kè-ang, bô-it-tēng ài tiáng-iū iú sū. Pêng-iú ê koan-hē mā ū chiâⁿ chē chióng, m̄-bat kìⁿ-kòe-bīn--ê mā ē-sái chheng-ho͘ “bāng-iú”, bāng-iú bô-it-tēng ē siú sìn-iōng, ài te̍k-pia̍t sè-jī. M̄-thang jīn-ûi ha̍k-seng m̄-chai beh án-chóaⁿ chhú-lí jîn-seng kai-tōaⁿ só͘ su-iàu bīn-tùi ê lûn-lí būn-tê, in-ūi “ū chiōng-goân ha̍k-seng, bô chiōng-goân lāu-su”. “Kun iàu sîn sú, sîn put sú put-tiong; hū iàu chú bông, chú put bông put-hàu”, tha̍k chit-khoán gû-tiong, gû-hàu, chhiong-boán hong-kiàn su-sióng ê bûn-giân-bûn sī teh to̍k-hāi Tâi-oân-lâng.
Tō-tek kàu-io̍k m̄-sī tō ài tha̍k Kò͘ Iām-bú ê Liâm-thí chiah ē khah jió-toh. Khah-chá chin chē sàn-chia̍h ka-têng ūi seng-oa̍h cháu-chông, saⁿ-tǹg ē-tàng chia̍h hō͘ pá, tō O-mî-tô-hu̍t ah. In bô siáⁿ-mih ki-hōe chiap-siū ha̍k-hāu ê kàu-io̍k. M̄-koh in mā-sī kā gín-á kàu-io̍k kah chin hó, bat tō-lí, bêng sī-hui. Chi̍t-kóa bat tha̍k kòe Kò͘ Iām-bú ê Liâm-thí ê chèng-tī jîn-bu̍t, mā-sī chhim-chiàm kok-ka ê thó͘-tē, khí ûi-chiong kiàn-tio̍k, hō͘ lâng kiám-kí, koh m̄-chai kiàn-siàu, ngē-áu, in-ūi chò-koaⁿ chheng-liâm, chia̍h-pn̄g kiáu iâm. Ū ê lâng ūi-tio̍h kò-jîn lī-ek, chhut-bē Tâi-oân kok-hông ki-bi̍t, mā m̄-chai siáⁿ-mih sī “liâm-thí”. Ū chi̍t-kóa lâng chò kiàn-siàu-tāi, koh tī bāng-lō͘ téng-bīn tián hông khòaⁿ, mā m̄-chai siáⁿ-mih hō-chò “liâm-thí”. Lóng tha̍k khì kha-chiah-phiaⁿ, ū siáⁿ-mih lō͘-iōng? Phín-tek siu-ióng m̄-sī tha̍k Kò͘ Iām-bú ê Liâm-thí tō ē piàn khah ko-sióng, sī ài ùi ka-têng kàu-io̍k, ha̍k-hāu kàu-io̍k, siā-hōe kàu-io̍k chi̍t pō͘ chi̍t kha-ìn, ta̍uh-ta̍uh-á lúi-chek--ê.
Chit-ê lāu-su koh jīn-ûi kā Lūn-gí, Bēng-chú, Tāi-ha̍k, Tiong-iong chit 4 pún chheh san-tû, kok-bûn khò ē in-chhú sit-khì siōng ū hē-thóng ê sèⁿ-miā kàu-châi, hō͘ lán sit-khì siōng tin-kùi ê bîn-cho̍k phín-tek. Tâi-oân sī 1 ê to-goân cho̍k-kûn ê siā-hōe, tòa tī chit-tè thó͘-tē ê lâng nā jīn-tông Tâi-oân, lóng-sī Tâi-oân-lâng! Tâi-oân-lâng m̄-sī Tiong-hôa bîn-cho̍k, bô tha̍k chit 4 pún chheh bē kiám chi̍t-tè bah, tian-tò ē-tàng ùi hong-kiàn su-sióng ê sok-pa̍k tit-tio̍h tháu-pàng, hō͘ thâu-khak khah chheng-chhéⁿ.
108 khò-kong koh san-tû ē-tàng pang-chān ha̍k-si̍p chhú-lí kò-jîn sèⁿ-miā put-jû-ì ê Liú Chong-goân Sú tit Se-san Iàn Iû-kì; ha̍k-si̍p kiàn-li̍p sèⁿ-miā koân-tō͘, ha̍k-si̍p tāi-ngó͘ koan-hoâi ê Hoān Tiōng-am Ga̍k-iông-lâu Kì; san-tû Sûn-chú Khoàn-ha̍k, ē sit-khì su-khó ha̍k-si̍p ì-gī, hong-hoat, kha-pō͘; san-tû Liân Hoâiⁿ Tâi-oân Thong-sú Sū, ha̍k-seng m̄-chai Tâi-oân-lâng chó͘-sian ū gōa tiōng-sī bîn-cho̍k cheng-sîn, ài bûn-hòa hiuⁿ-hóe. Chia-ê lí-iû chin hó-chhiò! Chit-chūn ê lâng seng-oa̍h tiong ū chin chē put-jû-ì ê tāi-chì, khó-lêng sī in-ūi kang-chok, ha̍k-gia̍p, kám-chêng, jîn-chè koan-hē téng. Ē-tàng chhōe chhù-nih ê lâng, ū kâng-khoán keng-giām ê sī-tōa, lāu-su, pêng-iú, sim-lí-su, sīm-chì sī sim-lí i-seng, kóng chhut ka-tī ê sim-siaⁿ, chhōe hong-hoat lâi pâi-kái. Bô-it-tēng ài tha̍k Liú Chong-goân ê Sú tit Se-san Iàn Iû-kì. Beh ha̍k-si̍p kiàn-li̍p sèⁿ-miā koân-tō͘, ha̍k-si̍p tāi-ngó͘ koan-hoâi, mā ē-tàng khì chò gī-kang, bô-it-tēng ài tha̍k Hoān Tiōng-am ê Ga̍k-iông-lâu Kì. “Sian thian-hā chi iu jî iu, hiō thian-hā chi lo̍k jî lo̍k”, chit-kù ōe bē-su teh kóng báng-gah, bô-ha̍h hiān-si̍t. Kò͘ Hu̍t-chó͘, mā ài kò͘ pak-tó͘. Beh án-chóaⁿ su-khó ha̍k-si̍p ì-gī, hong-hoat, kha-pō͘, chhī-bīn siōng mā ū siong-koan ê khò-têng, bô-it-tēng ài tha̍k Sû-chú ê Khoàn-ha̍k. Iú-koan Tâi-oân-sú ê chheh chin chē, chhiūⁿ Sú Bêng ê Tâi-oân-lâng Sì-pah-nî Sú, Ông Io̍k-tek ê Tâi-oân: Khó͘-būn ê Le̍k-sú (ū Ji̍t-bûn-pán, Tiong-bûn-pán, Eng-bûn-pán), lóng-sī í Tâi-oân-lâng ê le̍k-sú-koan só͘ siá ê chheh, m̄-bián tha̍k Tiong-kok-lâng le̍k-sú-koan ê Liân Hoâiⁿ Tâi-oân Thong-sú Sū.
Chit-ê lāu-su jīn-ûi bûn-giân-bûn ū thê-seng gí-bûn lêng-le̍k kap pe̍h-ōe piáu-ta̍t chúi-chún ê chok-iōng, koh pau-hâm ū koân-tō͘ ê sèⁿ-miā thiat-ha̍k. Nā chin-chiàⁿ sī án-ne, Tiong-kok ná tō ài thê-chhiòng pe̍h-ōe-bûn ūn-tōng, Ló͘ Sìn tī 1918 nî hoat-piáu pe̍h-ōe-bûn siáu-soat Kông-jîn Ji̍t-kì, m̄-koh pí 1885 nî hoat-hêng ê Tâi-gí pe̍h-ōe-jī pò-chóa Tâi-oân Hú-siâⁿ Kàu-hōe-pò òaⁿ 33 tang. Tī bîn-chú siā-hōe, ta̍k-ê lâng lóng ē-sái hoat-piáu ka-tī ê ì-kiàn, m̄-koh bē-sái kiông-pek pa̍t-lâng ài kap lí kâng-khoán. Chia-ê bûn-giân-bûn chok-chiá lóng bat chò-koaⁿ, só͘ siá--ê bûn-giân-bûn chhiong-boán hong-kiàn su-sióng, Jû-ka gû-bîn su-sióng ê to̍k-sò͘. Tha̍k bûn-giân-bûn bē thê-seng gí-bûn lêng-le̍k, tian-tò sī teh to̍k-hāi Tâi-oân-lâng. Tâi-oân sī to-goân cho̍k-kûn ê kok-ka, kā ka-tī cho̍k-kûn ê gí-giân kiù hō͘ oa̍h khah tiōng-iàu, bô su-iàu thó-chè lâng ê sèⁿ-miā khì tha̍k ē to̍k-hāi Tâi-oân-lâng ê bûn-giân-bûn!
讀hōo你聽