【台語世界／錄音】阿爸ê金言玉語

文／葉貞伶Ia̍p Cheng-lêng

四年前，阿爸因為肝癌上尾期tòa tī病院。Hit暝我tú-á-hó tī病院陪阿爸，阿爸用伊chiâⁿ soe-lám ê聲kā我講：手chiok麻--ê。我想講掠龍會當hō͘血路循環khah好，就開始kā阿爸掠龍。Ná掠目屎ná tin--落-來。阿爸tio̍h開喙kā我講：「阿妹仔！人，生、老、病、死，平常心就好。」這是阿爸kā我講ê最後一句話。
我細漢ê sî chiok kāu sèng-tē。siat-sú感覺家己有理- -ê、tio̍h ê 代誌，就beh kah人chèⁿ kah有輸贏chiah beh準煞。阿爸若知影我koh為tio̍h代誌ê是非kah人teh起性地，阿爸就會kā我講：就準講是咱著ê代誌，咱mā愛「理直、氣和諧」m̄-thang「理直、氣暴噪」。有話愛好好仔講，khah bē定定teh kah人起冤家。
印象中，chū我bat代誌開始，阿爸就足用心teh教我做人ê道理、做事ê方法。定定lóng會kā阮講：「mài用家己ê時間去換經驗，愛用別人ê經驗來換時間。」阿爸希望阮會當看別人ê經驗來調整家己做事ê方法，按呢m̄-nā會當減少家己做m̄-tio̍h代誌ê機率koh會當kā代誌做hō͘ koh khah好。阿爸mā教阮愛：先khau家己ê喙鬚，chiah khau別人ê喙鬚。
雖罔che只是一句廣告臺詞，m̄-koh阿爸用這句話kā阮講，做任何代誌lóng ài先檢討家己chiah要求別人、對家己嚴格對別人寬容，才bē hō͘人笑講：一肢指頭仔指別人，四肢指頭仔指家己。
阿爸雖罔已經過身四冬外ah，m̄-koh阿爸kā我講過ê話，我mā猶koh khǹg tī心肝底、記tī頭殼內。
雖罔食到這个歲數ah，猶是定定會拄著無法度做決定ê代誌。這時陣我lóng會kā阿爸講ê話koh提出來想想leh、liū-liū leh，雖罔m̄是一時一刻就會當解決問題，m̄-koh會當hō͘家己ê心情放輕鬆、減少煩惱。我mā lóng會kā阿爸kā阮ê話講hō͘阮囝聽，hō͘阿爸ê金言玉語一代一代thn̂g湠- -落-去、hō͘阮人生ê路愈行愈順利。阿爸，多謝你！
台灣字（白話字）版
A-Pah Ê Kim-Giân Gio̍k-Gí
Sì nî chêng, a-pah in-ūi koaⁿ-gâm siōng bóe-kî tòa tī pēⁿ-īⁿ. Hit-mê góa tú-á-hó tī pēⁿ-īⁿ pôe a-pah. A-pah iōng i chiâⁿ soe-lám ê siaⁿ kā góa kóng: “Chhiú chiok bâ- -ê.” Góa siūⁿ kóng lia̍h-lêng ē-tàng hō͘ hoeh-lō͘ sûn-khoân khah hó, to̍h khai-sí kā a-pah lia̍h-lêng.Ná lia̍h ba̍k-sái ná tin--lo̍h-lâi. A-pah tio̍h khui-chhùi kā góa kóng: “A-bē ah! Lâng, seⁿ nó͘ pēⁿ sí, pêng-siông sim to̍h hó.” Che sī A-pah kā góa kóng ê chòe-āu chi̍t kù ōe.
Góa sè-hàn ê sî chiok kāu sèng-tè. Siat-sú kám-kak ka-kī ū lí- -ê, tio̍h- -ê tài-chì, tio̍h beh kah lâng chèⁿ kah ū su iâⁿ chiah beh chún soah. A-pah nā chai-iáⁿ góa koh ūi-tio̍h tāi-chì ê sī-hui kah lâng leh khí-sèng-tē, a-pah to̍h ē kā góa kóng: “Tio̍h chún-kóng sī lán tio̍h ê tāi-chì, lán mā ài ‘lí-ti̍t, khì hô-hâi’ ; m̄-thang “lí-ti̍t, khì po̍k-sò. Ū ōe ài hó-hó-á kóng, khah bē tiāⁿ-tiāⁿ teh kap lâng khí oan-ke.”
Ìn-siòng tiong, chū góa bat tāi-chì khai-sí, a-pah to̍h chiok iōng-sim teh kà góa chò-lâng ê tō-lí, chò-sū ê hong-hoat. Tiāⁿ-tiāⁿ lóng ē kā goán kóng: “Mài iōng ka-kī ê sî-kan khì ōaⁿ keng-giām; ài iōng pa̍t-lâng ê keng-giām lâi ōaⁿ sî-kan.” A-pah hi-bāng goán ē-tàng khòaⁿ pa̍t-lâng ê keng-giām lâi tiâu-chéng ka-kī chò-sū ê hong-hoat. Án-ne m̄-nā ē-tàng kiám-chió ka-kī chò m̄-tio̍h tāi-chì ê ki-lu̍t, koh ē-tàng kā tāi-chì chò hō͘ koh khah hó. A-pah mā kà goán ài: “Seng khau ka-kī ê chhùi-chhiu, chiah khau pa̍t-lâng ê chhùi-chhiu.” Sui-bóng che chí-sī chi̍t kù kóng-kò tâi-sû, m̄-koh a-pah iōng chit kù ōe kā goán kóng, chò jīm-hô tāi-chì lóng ài seng kiám-thó ka-kī chiah iau-kiû pa̍t-lâng. Tùi ka-kī giâm-keh tùi pa̍t-lâng khoan-iông, chiah bē hō͘ lâng chhiò kóng: “Chi̍t ki chéng-thâu-á kí pa̍t-lâng, sì ki chéng-thâu-á kí ka-kī.”
A-pah sui-bóng í-keng kòe-sin sì tang gōa ah, m̄-koh a-pah kā góa kóng-kòe ê ōe, góa mā iáu-koh khǹg tī sim-koaⁿ-té, kì tī thâu-khak lāi.
Sui-bóng chia̍h kàu chit-ê hòe-sò͘ ah, iáu-sī tiāⁿ-tiāⁿ ē tú-tio̍h bô hoat-tō͘ chò koat-tēng ê tāi-chì. Chit-sî-chūn góa lóng ē kā a-pah kóng kòe ê ōe koh thê-chhut-lâi siūⁿ-siūⁿ leh, liū-liū-leh. Sui-bóng m̄-sī chi̍t-sî-chi̍t-khek to̍h ē-tàng kái-koat būn-tê, m̄-koh ē-tàng hō͘ ka-kī ê sim-chêng pàng khin-sang, kiám-chió hoân-ló. Góa mā lóng ē kā a-pah kā goán kóng ê ōe kóng hō͘ goán kiáⁿ thiaⁿ, hō͘ a-pah ê kim-giân gio̍k-gí chi̍t-tāi chi̍t-tāi thn̂g-thòaⁿ lo̍h-khì, hō͘ goán jîn-seng ê lō͘ jú kiâⁿ jú sūn-lī. A-pah to-siā lí.
讀hōo你聽