【台語世界】澎湖好七桃

文/侯亮廷(Hâu Liāng-têng)、廖建豪(Liāu Kiàn-hô)、劉宜訢(Lâu Gî-him)、蔡婷宇(Chhòa Têng-ú)
1. 旅途期待kah向望
阮是來自成大台文系ê學生。這2、3冬來tī台文系讀冊訓練ê過程當中,m̄-nā學著文學,歷史hām語言學ê智識,mā有表演藝術kap地方文化ê水。Chit-má阮希望來kā chia-ê智識chah出來教室hō͘伊行入土地。Tī這10工ê過程阮會透過訪問體驗來了解澎湖在地ê歷史文化,去走chhōe在地移民工ê故事,傳統音樂ê傳承,廟宇文化kap在地歷史。
2. 來自草地ê聲音
葉成仁,少年時leh做漁工掠漁。有一pái tī高雄上岸起- -來了後,意外聽著楊秀卿老師彈〈車鼓調〉,hō͘伊這種旋律迷tiâu leh。了後開始深入研究傳統漢樂。葉成仁老師上出名ê著是〈討海歌〉。內容是leh講討海ê艱苦。
第一艱苦掠大緄,第二艱苦紡飛輪,第三艱苦車bē順,第四艱苦leh眩船,第五艱苦kâng煮飯,煮kah三鼎……。
澎湖ê台語Youtuber—海腳囡仔 頭起先是因為興趣,mā是因為熟似伊ê語言hām伊ê家鄉。伊ê本業是tī國中教數學。M̄-koh tī教學ê過程,伊mā希望會使透過一寡趣味kah學生khah倚leh。
雖然本底算是leh做好耍niā-niā,m̄-koh愈做愈有意思。對海腳囡仔來講,台語是伊tī厝內底leh使用ê語言,mā是hām序大人pôaⁿ-nóa感情ê連結。所以台語對伊來講是一ê chiâⁿ親切、溫暖ê陪伴。M̄-koh海腳囡仔mā講,大漢了後伊發現身軀邊會曉台語ê人愈來愈少。其實tī澎湖leh使用台語ê狀況mā無講kài樂觀!學生囡仔講台語、聽台語ê能力lóng沓沓仔leh流失。Tō算是學校內底本土語言ê課程mā感覺khah親像是型式上ê進步。若是無hō͘囡仔一ê使用台語ê環境,tō無法度真正培養出囡仔ê語言能力。Koh有,伊mā發現囡仔會有一種”講台語足sông” ê想法。這mā是伊beh改善ê方向。伊會chhōa學生囡仔做伙拍拚,mā會tī教冊ê過程用台語hām學生開講,希望會使hō͘ in有一ê會使講台語ê伴。

阮是來自成大台文系ê學生。圖/《台灣字雜誌》提供

3. 美麗海洋島
海洋對澎湖來講會當講是上重、上要緊ê心頭肉。伊保存澎湖珍貴ê文化資產,推sak經濟ê發展,mā包容無仝款ê族群。
Tī 這遍歇熱阮來到澎湖,走chhōe台灣文化ê腳跡。M̄-nā聽著特別ê澎湖腔台語,mā tī 旅行ê過程中透過訪談去了解海洋教育ê生湠,傳統藝術ê智慧,在地創新ê實踐。
恁kám知影tī這chōa旅途中阮m̄-nā聽著一ê人kā阮講因為少年人ê流失致使真濟移工開始做伙參與扛武廟ê文化?這hō͘宮廟tī全球化ê時代mā展現出多樣ê色彩!
4. 啥物是台灣文化?
Tī澎湖應該是清芳ê風茹茶配khiū-tè-tè ê 烏糖粿,看海面頂頭光sih-sih ê群島風釆hām古厝聚落ê水。
10工過- -去,阮發現有一陣人,in單純樸實,勤儉頂真。逐工kan-na為著一日三頓骨力拍拚;有魚tō掠、有菜tō食、惜𢪱mā愛𢪱。看起來古意古意,m̄-koh成做文化ê本質,in著是án-ne恬chut-chut, 開拓澎湖文化上cha̍t腹上根韌ê性命力。
In是澎湖人,in ê 生活記持,性命經驗有影著是台灣文化bē-tàng hông 抹掉ê魂,hông看輕ê力。
台灣字(白話字)版
Phêⁿ-ô͘ Hó Chhit-thô
1. Lú-tô͘ kî-thāi kah ǹg-bāng
Gún sī lâi-chū Sêng-tāi Tâi-bûn-hē ê ha̍k-seng. Chit nn̄g-saⁿ tang lâi tī Tâi-bûn-hē tha̍k-chheh hùn-liān ê kòe-têng tang-tiong, m̄-nā o̍h-tio̍h bûn-ha̍k, le̍k-sú hām gí-giân-ha̍k ê tì-sek, mā ū piáu-ián gē-su̍t kap tē-hng bûn-hòa ê súi. Chit-má gún hi-bāng kā chia ê tì-sek chah chhut-lâi kàu-sek hō͘ i kiâⁿ-ji̍p thó͘-tē. Tī chit cha̍p kang ê kòe-têng gún ē thàu-kòe hóng-mn̄g thé-giām lâi liáu-kái Phên-ô͘ chāi-tē ê le̍k-sú bûn-hòa, khì cháu-chhōe chāi-tē î-bîn kang ê kò͘-sū, thoân-thóng im-ga̍k ê thoân-sêng, biō-ú bûn-hóa kap chāi-tē le̍k-sú.
2. Lâi chū chháu-tē ê siaⁿ-im
Ia̍p Sêng-jîn, siáu-liân sî leh chò hî-kang lia̍h hî. Ū chi̍t-pái tī Ko-hiông chiūⁿ-hōaⁿ khí- -lâi liáu-āu, ì-gōa thiaⁿ-tio̍h Iûⁿ Siù-kheng lāu-su tōaⁿ Chhia-kó͘-tiāu, i hō͘ chit-chióng soân-lu̍t bê-tiâu leh. Liáu-āu khai-sí chhim-ji̍p gián-kiù thoân-thóng Hàn-ga̍k. Ia̍p Sêng-jîn lāu-su siōng chhut-miâ- -ê tio̍h-sī Thó-hái-koa, lōe-iông sī leh kóng thó-hái ê kan-khó͘.
“Tē-it kan-khó͘ lia̍h tōa-kún, tē-jī kan-khó͘ pháng hui-lûn, tē-saⁿ kan-khó͘ chhia bē-sūn, tē-sì kan-khó͘ leh hîn-chûn, tē-gō͘ kan-khó͘ kâng chú-pn̄g, chú kah saⁿ tiáⁿ...”
Phên-ô͘ ê Tâi-gí Youtuber—Hái-kha gín-á thâu-khí-seng sī in-ūi hèng-chhù mā sī in-ūi se̍k- sāi i ê gí-giân hām i ê ka-hiong. I ê pún-gia̍p sī tī kok-tiong kà sò͘-ha̍k, m̄-koh tī kàu-ha̍k ê kòe-têng, i mā hi-bāng ē-sái thàu-kòe chi̍t-kóa chhù-bī ê hong-sek kah ha̍k-seng khah óa- -leh.
Sui-jiân pún-té sǹg-sī leh chò hó-sńg niā-niā, m̄-koh lú chò lú ū ì-sù. Tùi Hái-kha gín-á lâi-kóng, Tâi-gí sī i tī chhù lāi-té leh sú-iōng ê gí-giân, mā sī hām sī-tōa-lâng pôaⁿ-nóa kám-chêng ê liân-kiat. Só͘-í Tâi-gí tùi i lâi-kóng it-ti̍t sī chi̍t ê chiâⁿ chhin-chhiat, un-loán ê pôe-phōaⁿ. M̄-koh Hái-kha mā kóng, tōa-hàn liáu-āu, i hoat-hiān sin-khu-piⁿ ē-hiáu Tâi-gí ê lâng lú lâi lú chió. Kî-si̍t tī Phên-ô͘ leh sú-iōng Tâi-gí ê chōng-hóng mā bô kài lo̍k-koan. Ha̍k-seng gín-á kóng Tâi-gí, thiaⁿ Tâi-gí ê lêng-le̍k lóng ta̍uh-ta̍uh-á leh liû-sit. Tō sǹg-sī ha̍k-hāu lāi-té pún-thó͘ gí-giân ê khò-têng mā kám-kak khah chhin-chhiūⁿ sī hêng-sek siōng ê chìn-pō͘. Nā-sī bô hō͘ gín-á chi̍t ê sú-iōng Tâi-gí ê khoân-kéng, tō bô-hoat-tō͘ chin-chiàⁿ pôe-ióng chhut gín-á ê gí-giân lêng-le̍k. Koh ū, i mā hoat-hiān gín-á ē ū chi̍t chióng “kóng Tâi-gí chiok sông” ê siūⁿ-hoat. Che mā sī i beh kái-siān ê hong-hiòng. I ē chhōa ha̍k-seng gín-á chò-hóe phah-piàⁿ, mā ē tī kà-chheh ê kòe-têng iōng Tâi-gí hām ha̍k-seng khai-káng, hi-bāng ē-sái hō͘ in ū chi̍t ê ē-sái kóng Tâi-gí ê phōaⁿ.
3. Bí-lē hái-iûⁿ-tó
Hái-iûⁿ tùi Phên-ô͘ lâi kóng, ē-tàng kóng sī siōng-tāng siōng iàu-kín ê sim-thâu-bah. I pó-chûn Phên-ô͘ tin- kùi ê bûn-hòa chu-sán, chhui-sak keng-chè ê hoat-tián, mā pau-iông bô kâng-khóan ê cho̍k-kûn.
Tī chit-piàn hioh-joa̍h gún lâi-kàu Phên-ô͘, cháu-chhōe Tâi-oân bûn-hòa ê kha-jiah, m̄-nā thiaⁿ-tio̍h te̍k-pia̍t ê Phên-ô͘ khiuⁿ Tâi-gí, mā tī lú-hêng ê kòe-têng tiong thàu-kòe hóng-tâm khì liáu-kái hái-iûⁿ kàu-io̍k ê seⁿ-thòaⁿ, thoân-thóng gē-su̍t ê tì-hūi, chāi-tē chhòng-sin ê si̍t-chiàn.
Lín kám chai-iáⁿ tī chit-chōa lú-tô͘ tiong gún m̄-nā thiaⁿ-tio̍h chi̍t ê lâng kā gún kóng in-ūi siàu-liân lâng ê liû-sit, tì-sú chin-chē î-kang khai-sí chò-hóe chham-ú kng bú-kiō ê bûn-hòa? Che hō͘ kiong-biō tī choân-kiû-hòa ê sî-tāi, mā tián-hiān chhut to-iūⁿ ê sek-chhái.
4. Sián-mih sī Tâi-oân bûn-hòa?
Tī Phên-ô͘ eng-kai sī chheng-phang ê hong-jû-tê phòe khiū-tè-tè ê o͘-thn̂g-kóe, khòaⁿ hái-bīn téng thâu kng-sih-sih ê kûn-tó hong-chhái hām kó͘-chhù chū-lo̍h ê súi.
Cha̍p-kang kòe- -khì, gún hoat-hiān ū chi̍t-tīn lâng, in tan-sûn phoh-si̍t, khîn-khiām téng-chin. Ta̍k-kang kan-na ūi tio̍h chi̍t-ji̍t saⁿ-tǹg kut-la̍t phah-piàⁿ, ū hî tō lia̍h, ū chhài tō chia̍h, sioh bu̍t mā ài bu̍t. Khòaⁿ- -khí-lâi kó͘-ì kó͘-ì, m̄-koh chiâⁿ-chòe bûn-hòa ê pún-chit, in tio̍h-sī án-ne tiām-chut-chut, khai-thok Phên-ô͘ bûn-hòa siōng cha̍t-pak, siōng kin-jūn ê sèⁿ-miā-la̍t.
In sī Phên-ô͘ lâng. In ê seng-oa̍h kì-tî, sèⁿ-miā keng-giām, ū-iáⁿ tio̍h-sī Tâi-oân bûn-hòa bē-tàng hông boah tiāu ê hûn, hông khòan-khin ê la̍t.